TÍNH ĐẶC TRƯNG TRONG HUẤN LUYỆN CHIẾN THUẬT BÓNG ĐÁ HIỆN ĐẠI
TS.Nguyễn Hồng Sơn
Trưởng Bộ môn Bóng đá
Chiến thuật bóng đá là quá trình phòng thủ – tấn công trong thi đấu, để chiến thắng đối phương, dựa vào thực tế khách – chủ quan để áp dụng phối hợp giữa tập thể và động tác cá nhân, là chiến lược trong thi đấu, đội bóng phải chấp hành chiến thuật để đạt được kết quả cao nhất. Nội dung huấn luyện chiến thuật bao gồm ba mặt là khả năng chiến thuật, kĩ xảo chiến thuật và kiến thức kĩ thuật. Kiến thức chiến thuật là hệ thống cách đánh, nguyên tắc cơ bản của cách đánh và quy tắc thi đấu; kĩ xảo chiến thuật có thể hoàn thiện thông qua huấn luyện một cách có hệ thống, từ đó hình thành mô hình phản ứng cố định. Trong những tình hình thi đấu khác nhau có thể tự động quán triệt thực hiện; khả năng chiến thuật là trong những tình huống đặc định, khi trình tự kĩ xảo chiến thuật phản ứng không kịp thì khả năng chiến thuật của vận động viên phát huy tác dụng, dựa vào khả năng chiến thuật bản thân. Muốn phát huy trình độ kĩ thuật – chiến thuật của vận động viên trong thi đấu thì cần tiên hành huấn luyện hệ thống ba mặt này.
Trong huấn luyện kĩ thuật những năm trước, để nâng cao chiến thuật cho vận động viên thường áp dụng 2 phương thức: huấn luyện chiến thuật thông qua việc không ngừng lặp lại các động tác; thông qua huấn luyện giúp vận động viên tự phát hiện và lý giải. Nhưng hiện tại trong huấn luyện gặp nhiều chướng ngại và khó khăn, để tự họ đi giải quyết, từ đó nâng cao chiến thuật. Phương pháp phát triển chiến thuật không tốt hoặc xấu 100%, nhưng nâng cao chiến thuật phải phù hợp 3 quy luật : đề ra nội dung huấn luyện phải phù hợp đặc điểm của vận động viên trong đội, những cái vận động viên cần là những cái mà huấn luyện viên cần chuẩn bị huấn luyện. Muốn vận động viên thuận lợi hoàn thành huấn luyện chiến thuật, cần giải thích rõ ràng mục đích huấn luyện cho vận động viên. Chỉ cần phù hợp 3 quy luật trong quá trình huấn luyện mới có thể tổ chức có hiệu quả huấn luyện, đạt được mục đích nâng cao chiến thuật cho vận động viên, cuối cùng là giúp vận động viên có khả năng hành động, khả năng thích ứng và khả năng phán đoán trước.
Trong huấn luyện thường ngày cần phải bồi dưỡng và nâng cao tri thức chiến thuật, kĩ xảo chiến thuật và khả năng chiến thuật, trong huấn luyện thực thi các phương pháp có hiệu quả, trước tiên phải hiểu mục đích huấn luyện chiến thuật. Mục đích huấn luyện chiến thuật bóng đá hiện đại là tăng cường kiến thức chiến thuật cho vận động viên, tạo phong cách đặc trưng cho đội bóng, nâng cao tính hiệu quả cách đánh toàn đội và kĩ thuật cá nhân trong thi đấu, tăng cường tính trách nhiệm cho vận động viên, nâng cao khả năng thích ứng trong thi đấu và cuối cùng là đạt được kế hoạch chiến thuật thực thi một cách hiệu quả.
Qua phân tích và quy nạp, tổng kết một cách hệ thống huấn luyện chiến thuật chủ yếu gồm 3 hình thức huấn luyện, là luyện tập cơ sở, luyện tập đối kháng có lựa chọn, giảng dạy thi đấu. Luyện tập cơ sở chủ yếu tiến hành 2-3 người tấn công trong khu vực cục bộ và phối hợp phòng thủ, đây là cơ sở để nâng cao kiến thức chiến thuật cho vận động viên. Trong quá trình huấn luyện, huấn luyện viên phải lý giải rõ ràng nội dung huấn luyện, ra mệnh lệnh chính xác với các hành động cụ thể như chạy và chuyền bóng và đưa ra yêu cầu cụ thể trong mỗi khâu. Luyện tập trước tiên phải nắm chất lượng, kế tiếp mới là tiết tấu, nên không ngừng lặp lại từ chậm đến nhanh, cho đến khi đạt được hiệu quả thì ngừng lại. Huấn luyện đối kháng có lựa chọn chủ yếu là phát huy chiến thuật cá nhân, nâng cao kiến thức chiến thuật cho vận động viên. Trong quá trình huấn luyện, huấn luyện viên phải để tự vận động viên phát hiện vấn đề và tìm ra phương pháp giải quyết, huấn luyện viên nên áp dụng “ phương pháp đóng kết”. Giảng dạy thi đấu chủ yếu phát triển khả năng phối hợp chiến thuật toàn đội, mục đích là phát huy khả năng chiến thuật đội viên, hoàn thành cách đánh chiến thuật toàn đội. Trong quá trình huấn luyện, huấn luyện viên phải đề ra mục đích huấn luyện rõ ràng, cụ thể đưa ra các điều kiện hạn chế, phân công nhiệm vụ cụ thể cho mỗi vận động viên.
Huấn luyện cơ sở, huấn luyện đối kháng có lựa chọn, giảng dạy thi đấu, chúng có mối quan hệ tương hỗ, bổ trợ lẫn nhau, huấn luyện cơ sở là vận động viên nắm cơ sở tri thức chiến thuật, huấn luyện đối kháng có lựa chọn là để nâng cao kĩ xảo chiến thuật cá nhân, giảng dạy thi đấu là để nâng cao năng lực chiến thuật cá nhân và hình thành cách đánh chiến thuật toàn đội, trong quá trình huấn luyện chiến thuật, huấn luyện viên nên tuân theo sự tuần hoàn trong trình tự từ huấn luyện cơ sở đến huấn luyện đối kháng có lựa chọn và cuối cùng là giảng dạy thi đấu. Đây là quá trình huấn luyện từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp để nâng cao kiến thức chiến thuật cho vận động viên. Chỉ có phát triển giai đoạn trong quá trình huấn luyện khác nhau, áp dụng hình thức huấn luyện tương ứng mới có thể đạt hiệu quả huấn luyện đặt ra, đạt mục đích huấn luyện chiến thuật./.
